„Taka przynieś-podaj do wszystkiego” (Anka Kowalska, „Folklor tamtych lat”)

Folklor tamtych lat

 

Wspominając moment swojego przystąpienia do Komitetu Obrony Robotników w styczniu 1977 roku roku, Anka Kowalska napisała:
Nie wiedziałam wtedy, że robię wielki interes: zyskuję poczucie wewnętrznej wolności – luksus niedający się z niczym porównać w tym kraju, w którym każdy – niezależnie od tego, ile miał w kieszeni i na koncie, jakie przywileje i ordery – coś musiał albo czegoś nie mógł – zależnie od kogoś, kto mu wydawał polecenia lub zakazy.
Byłam wolna i poruszałam się wśród ludzi wolnych.

Tę wewnętrzną wolność Kowalska – poetka, autorka poczytnej „Pestki”, redaktor w Instytucie Wydawniczym PAX – okupiła zmęczeniem, strachem, ciągłym napięciem i ciężką, konkretną pracą na rzecz robotników Radomia i Ursusa, którzy w czerwcu 1976 roku zaprotestowali przeciwko ogromnym podwyżkom cen. Pod wpływem robotniczych demonstracji podwyżki odwołano, ale gniew władzy spadł na uczestników manifestacji, a często i na przypadkowych świadków i przechodniów. Aresztowania, pobicia, ścieżki zdrowia, wyrzucanie z pracy i pozbawianie środków utrzymania, szykany, wreszcie parodie procesów sądowych – to metody, po które sięgnięto. Komitet Obrony Robotników chciał przeciwstawić się tej fali bezprawia: zapewnić niesłusznie oskarżonym obronę przed sądem, a ich rodziny wspomóc finansowo. Anka Kowalska przydzielona została początkowo do porządkowania kartotek z danymi represjonowanych: ze strzępów informacji przywożonych z Radomia i Ursusa odtwarzała losy nieznanych sobie ludzi, aby pomoc mogła dotrzeć pod właściwy adres (wielkie wrażenie robią cytaty z tych zapisek, dramaty skondensowane w kilku równoważnikach zdań). Jeździła jako obserwatorka na rozprawy przed radomskim sądem, pomagała w redagowaniu KOR-owskich oświadczeń i komunikatów, zajmowała się dziesiątkami innych spraw – jak sama pisze, „taka przynieś-podaj do wszystkiego”. Wkrótce ją samą zaczęły dotykać represje: inwigilacja, zatrzymania, przesłuchania, rewizje, o sobie dawał też znać nieregularny tryb życia – przede wszystkim brak snu.

„Folklor tamtych lat” to zbiór wspomnień, wywiadów i artykułów z różnych lat, ułożonych tak, by tworzyły spójną całość. Teksty są bardzo osobiste, pełne emocji, znakomite literacko. Mnóstwo w nich niezwykle plastycznych opisów, choćby przygnębiającego sądu radomskiego, wyglądu korytarzy i sal, charakterystyk sędziów, milicjantów, oskarżonych i ich rodzin. Razem z autorką przedzieramy się przez blokujących drzwi do sali rozpraw esbeków, walczymy o każdy centymetr miejsca, czujemy wręcz fizyczny dyskomfort tego bezpośredniego kontaktu. Wstrząsający jest opis ataku „robotniczej” bojówki na przybyłych do sądu opozycjonistów. Kowalska kreśli też świetne wizerunki swych przyjaciół i współpracowników – między innymi Jacka Kuronia, Zofii Romaszewskiej, Jana Józefa Lipskiego, Adama Michnika czy wreszcie szczególnie piękny Grażyny Kuroniowej. Książka jest zarówno reportażem, jak i zapisem głęboko intymnych przemyśleń, autoportretem autorki i opowieścią o tych wszystkich, z którymi się zetknęła podczas pracy w KOR-ze: o opozycjonistach i ludziach władzy, robotnikach i esbekach, odważnych i tchórzliwych, zaangażowanych i obojętnych. Pozwala lepiej zrozumieć wybory dokonywane przez Polaków w PRL-u, nie pozwala mgle sentymentu przesłonić epoki Gierka, zamiast jaskrawych barw niczym z telewizora Rubin pokazuje błoto i odrapane tynki, podkreśla jednak, że nie wszyscy dali się oślepić kolorowej propagandzie i nie wszyscy wyżej cenili święty spokój od ludzkiej godności.

Anka Kowalska, Folklor tamtych lat, Biblioteka Więzi 2011.

(Odwiedzono 742 razy, 7 razy dziś)

39 komentarzy do “„Taka przynieś-podaj do wszystkiego” (Anka Kowalska, „Folklor tamtych lat”)”

  1. A wlasnie przeczytalam „Pestke” Anki Kowalskiej i tak sie zafascynowalam autorka, ze zamierzam przeczytac wszystko, co napisala – wiec Twoja recenzja „Folkloru…” spadla mi jak z nieba! ;-))

    Odpowiedz
  2. Moja znajomość twórczości Kowalskiej ogranicza się do „Pestki”, natomiast o jej życiu wiem niewiele. Dzięki Twojej recenzji już mam pewność, że temat muszę zgłębić w trybie pilnym. :)

    Odpowiedz
  3. Najbardziej interesuje mnie w tej książce zapis z rozpraw sądowych. Czytałam, że wyszły z tego świetne reportaże.
    Ciekawe, czy poświęciłaby się tworzeniu literatury, gdyby nie wydarzenia w kraju.

    Odpowiedz
  4. Kiedyś w Dwójkowych „Zapiskach ze współczesności” był taki cykl zw. ze stanem wojennym i między innymi Kowalska wspominała okres internowania. Przejmująca opowieść. Powiedziała m.in., że najbardziej przeraziło ją w pierwszej chwili to, że nikt nawet nie wie, że ją aresztowano i nikt jej nie będzie szukał (nie miała rodziny, mieszkała sama).

    Odpowiedz
    • O tym też pisała. Opisała też, jak w czasach KOR-u wszyscy niemal obsesyjnie meldowali, czy u nich wszystko w porządku, dzięki czemu była pewność, że nikt nie został aresztowany, a jeśli ktoś znikał, to rozpoczynano poszukiwania, żeby mu pomóc.

      Odpowiedz
  5. Ja znam 'Pestkę’ tylko z Jandy, ale to ponoć jedynie 'siostra cioteczna’ prawdziwej 'Pestki’. Co do Llosy 'Ciotka’ swietna, nic innego nie znam niestety, natomiast Marqueza 'Sto lat’ to dla mnie kosmos nie do ogarnięcia, ale 'Rzecz o mych smutnych dziwkach’ bardzo lubię :). No, to by było na tyle ;)

    Odpowiedz
  6. Pilnie, poszukuję kontaktu do spadkobierców Anki Kowalskiej, chodzi o wykorzystanie tekstów wierszy do utworu muzycznego. mam tez pytanie czy wiersz Sen jest jej autorstwa?

    Odpowiedz

Odpowiedz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.