„Trzy lata albo i cała wieczność” (Hampton Sides, „W królestwie lodu”)

W królestwie loduW przypadku książki Hamptona Sidesa po prostu nie da się uniknąć porównań z „Terrorem” Dana Simmonsa: bo to i tematyka podobna, i rzetelność przeprowadzonych badań równie wielka. Wrażenia czytelnicze także zbliżone i nawet obie książki czytałem o tej samej porze roku i niemal w tym samym miejscu. W zasadzie Sides ustępuje Simmonsowi jedynie pod względem sugestywności opisów – nie udało mu się sprawić, żeby zrobiło mi się naprawdę zimno. Ale może to tylko skutek słabego wiatru na plaży.

Oficerowie "Jeannette" (źródło).
Oficerowie „Jeannette” (źródło).

W swoim gatunku wszakże – reportażu historycznego – „W królestwie lodu” jest pracą wzorcową: wyczerpująco udokumentowaną, zajmująco napisaną, bezbłędnie skonstruowaną, wreszcie pełną autentycznych postaci, które autor ożywia tak, że stają się bliskie czytelnikowi. Głównych bohaterów jest dwóch: James Gordon Bennett, właściciel „New York Heralda”, ekscentryk i milioner gotów na wiele, byle dostarczyć swej gazecie sensacyjnego materiału na pierwszą stronę, oraz kapitan George De Long, solidny, doświadczony marynarz opętany „arktycznym wirusem”. Chciałby dopłynąć do bieguna północnego, wokół którego – jak twierdziła ówczesna nauka (na czele z niemieckim geografem Petermannem, postacią, którą również dokładniej poznajemy) rozciągały się otwarte wody, zamknięte pierścieniem lodu. Spotkanie redaktora naczelnego i marynarza zaowocowało szeroko nagłośnioną wyprawą USS „Jeannette” w pogoni za złudzeniem, podobnym do Przejścia Północno-Zachodniego, którego poszukiwania pochłonęły wiele ofiar kilkadziesiąt lat wcześniej. Pełna indywidualności załoga „Jeannette” to kolejni bohaterowie książki – dzielni, inteligentni ludzie, którzy podczas ekspedycji wielokrotnie mieli okazję, by pokazać się z jak najlepszej strony: Chipp, Ambler, Melville, Nindemann, Noros. Nie wolno zapominać o samej „Jeannette”, dzielnym statku wyposażonym wielkim kosztem i staraniem, by sprostać podróży na biegun. Każdy dolar włożony w jej remont pozwolił załodze o kilka dni dłużej wytrzymać w polarnych warunkach. Wreszcie są i ci (czy raczej te), którzy zostają w domu – tu symbolizowani przez Emmę, żonę De Longa – niezachwianie wierzącą w powodzenie wyprawy i szczęśliwy powrót kapitana i jego ludzi.

„Jeannette” wyruszyła na początku lipca 1879 roku z San Francisco. Prasa zachłystywała się tym wydarzeniem, podczas gdy sam kapitan uspokajał nastroje, doskonale świadomy, na co się porywa: „Nie czeka nas romantyczna podróż, lecz ciężki wysiłek, który może potrwać trzy lata albo i całą wieczność”. Niewiele brakowało, by De Long i jego ludzie oszczędzili sobie trudów. Kiedy wypływali na północ, inna ekspedycja przywiozła właśnie wieści, że założenia, na których opierał się plan De Longa, są błędne: nie ma ciepłego prądu płynącego ku biegunowi, nie ma otwartych wód na dalekiej Północy. Wyprawa De Longa już się jednak rozpoczęła. Niedługo po przepłynięciu Cieśniny Beringa, we wrześniu 1879 roku, „Jeannette” wmarzła w lód i przez długie miesiące dryfowała, by w czerwcu 1881 roku zatonąć na Morzu Wschodniosyberyjskim, gdzieś wśród wysepek nazwanych później nazwiskiem De Longa. Gdy statek przepadł, załoga ruszyła w kierunku wybrzeża Syberii przez lód i wzburzone wody. Rozdzieleni, rozpaczliwie szukali ratunku, chroniąc to, co uważali za swój największy skarb: dzienniki wyprawy i skrzynie z zebranymi okazami; słusznie uważali, że dzięki temu ich trudy nie pójdą na marne, a świat przekona się o dokonaniach załogi „Jeannette”. Dotarcie do lądu nie oznaczało ocalenia. Pod wieloma względami był to etap dużo dramatyczniejszy nawet od dramatycznej przeprawy morskiej. Jego bilans okazał się tragiczny.

Zatonięcie "Jeannette" (źródło).
Zatonięcie „Jeannette” (źródło).

„W królestwie lodu” jest znakomite i niekoniecznie trzeba być „zarażonym Arktyką”, by to docenić. Autor ma doskonały warsztat, zarówno jako badacz – przeprowadził imponującą kwerendę, jak i pisarz – bezbłędnie wybrał ze źródeł to, co najwartościowsze i najciekawsze, obficie cytując dzienniki, osobiste listy, pisma urzędowe czy artykuły prasowe. Opowieść płynie wartko, mimo dygresji nie tracimy z oczu głównego wątku, a szczególnie wielkie wrażenie robią ostatnie rozdziały. To pozycja obowiązkowa dla wszystkich, którym podobał się „Terror” Simmonsa, potwierdzająca opinię, że gdy dysponuje się tak rewelacyjnym materiałem, nie trzeba go dodatkowo podkręcać. Takie historie i bez elementów nadprzyrodzonych doskonale się obronią. Czytajcie, póki trwa lato!

Hampton Sides, W królestwie lodu. Tragiczna wyprawa USS Jeanette, tłum. Tomasz Hornowski, Rebis 2016.

(Odwiedzono 1 165 razy, 8 razy dziś)

67 komentarzy do “„Trzy lata albo i cała wieczność” (Hampton Sides, „W królestwie lodu”)”

      • Póki co nie chcę iść tą drogą. Zamiast o sytuacjach granicznych, chyba muszę przeczytać coś o komforcie, o opierdzielaniu się. Ewentualnie o wojażach na rowerze, ale to raczej nie ten kierunek co u Sidesa :P

        Odpowiedz
              • Nie było mi dane oglądać prapremiery, dopiero później dobre ludzie pokazały na YT. Tęsknię za czymś bezpretensjonalnym, co będzie się samo czytało i przywróci mnie do pionu :)

                Odpowiedz
                • Wypożyczyłem nowego Dewitta. Podchodzę bez oczekiwań, choć blurb próbuje mnie przekonać, że to małmazje. Przywołano Monty Pythona i bozia wie jeszcze kogo. Zobaczymy :)

                • Jeśli ma być o komforcie i opierdzielaniu się, to dla Bazyla pasuje mi tylko jakiś romans, którego akcja dzieje się w wyższych sferach. Niestety, nie znam żadnego, którego bohaterowie jeżdżą na rowerach:P

                • Za grosz wyobraźni nie macie. Wystarczy osadzić akcję romansu we współczesności i już zamiast ordynata Michorowskiego pojawi się przystojny, dobrze zbudowany, dbający o siebie (nawilżacz powietrza ma na każdym biurku!) bogaty mężczyzna, który postanowił przestać rozbijać się jachtami po świecie (bo to takie pospolite) i zamiast tego odkrył nową życiową pasję: triathlon. W przerwach w opierdzielaniu się pomyka więc szosami na swoim wypasionym rowerku za dziesiąt tysięcy złotych (to na początek, bo potem kupi sobie lepszy). Ją (jak romans to romans) spotyka rzecz jasna nad jeziorem, gdzie – odziany w specjalnie dla niego zaprojektowany strój pływacki, uwypuklający jego męskie wdzięki – trenuje pływanie.
                  Nie wierzę, że nikt do tej pory nie napisał takiej książki! Jeśli nie, sama ją Bazylowi napiszę, zwłaszcza że materiału poglądowego („wszelkie podobieństwo do osób i zdarzeń…) mam skolko ugodna.

                • O rany o rany! Nie zapomnij o stosownej porcji scen erotycznych w nadbrzeżnych okolicznościach przyrody. Plus rozbuchane opisy potraw spożywanych przed i po.

                • Sceny erotyczne muszą być, to jasne. Chociaż nie wiem czy wyższe sfery mogą tarzać się po szuwarach. Ale o rozbuchanych opisach potraw zapomnij. Nasz bohater ma na stanie osobistą dietetyczkę (musi być wszak i rywalka!), która specjalnie dla niego układa wegańskie menu, uwzględniające odpowiednią ilość tłuszczów, białek i węglowodanów. Czytelnicy usnęliby przy pierwszym śniadaniu.

                • Nie w takich miejscach jak szuwary namiętność ponosiła arystokratów, doprawdy :D Autorka z talentem, taka jak ty, nawet owsiankę z chia i jagodami goi opisać potrafi barwnie, więc nie pozbawiaj czytelników wrażeń, przyjmując błędne założenia twórcze.

                • A w jakich ponosiła, w jakich?
                  Kolega widzę obeznany w najnowszych zdrowotnych trendach. Może napiszesz tę część o posiłkach, co? Widzę potencjał.

                • Nie mogę. Wciąż pozostaję pod wrażeniem szosówki za „dziesiąt tysięcy złotych” :) Wstrząsnęło to mną do tego stopnia, że nawet sceny mi nie w głowie :P

                • Jak dla mnie posiadanie takiego roweru to jest przejaw wyuzdania. To miało być wszak dzieło współczesne, a tu kolega ZWL koniecznie chce stworzyć klasyczne dzieło. Kto to będzie czytał?

                • Aaa, to jak współczesne, to trzeba będzie kogoś do tego roweru przywiązać. Najlepiej kogoś w tych obcisłych rowerowych outfitach. Choć biorąc pod uwagę współczesne erotyki, to to może być za mało. Zawsze jednak można dołożyć pilotkę, pora i ubijaczkę do jajek (?), jak w Allo, allo :P

                • Energetyzujące, energetyzujące, ech!
                  Chociaż, jeśli kogoś nie pobudzi lateks i neopren, to szkoda kasy na żel…

                • Żołnierze Wyklęci występują w romansach z/dla całkiem innych sfer. Ale jeśli chcesz, proszę bardzo, możesz pisać równolegle. Zresztą chyba zaraz dostaniesz takie polecenie służbowe…

                • O, jak to widać, że nie jesteś na bieżąco z krajowymi nowościami w sektorze napojów energetyzujących :D A o poleceniach służbowych proszę chwilowo milczeć. Do jutra.

                • Nawet przez chwilę mi przez myśl nie przeszło, że to może być prawda. Jakżeż się myliłam, rany!
                  Reszta jest milczeniem:P

  1. „Terror” mi się podobał, lecz odniosłem wrażenie, że lepiej byłoby, gdyby autor rozwinął wątek potworów ludzkich, a pominął stwora w ogóle. Dla ludzie są dużo straszniejsi od wszelkich maszkar.

    Odpowiedz
  2. Dla mnie porównanie z TERROREM w ogóle nieuzasadnione i nie na miejscu; literatura faktu przecież rządzi się zupełnie innymi prawami niż beletrystyka. „W królestwie lodu” to zupełnie inna półka.

    Odpowiedz
    • Gdyby z Terroru odjąć wątek nadprzyrodzony, to otrzymalibyśmy właśnie coś w rodzaju „W królestwie lodu”. Tematyka, klimat, a nawet sposób prowadzenia narracji są zbliżone. Tyle że Sides miał więcej i lepszych źródeł, więc nie mógł popuścić wodzy wyobraźni. Nie widzę w tym porównaniu nic niestosownego. Jeśli komuś podobał się Sides, ma duże szanse polubić „Terror” i odwrotnie.

      Odpowiedz
  3. „Terror” po Waszych ubiegłorocznych zachwytach kupiłam, do tej pory nie przeczytałam. Z kolei dla dzieci nabyłam „Wyprawę Shackletona” – też leży… Z tą książką więc na razie się wstrzymam.
    Kiedyś niezmiernie lubiłam Cenckiewiczów (przeczytałam chyba wszystko co napisali i chyba wszystko mam w domu). Nie wracałam do nich od ponad dwudziestu lat (podejrzewam, że do niektórych to nawet od trzydziestu…). Aż mnie korci, żeby coś ponownie przeczytać, choć boję się, że nie napiszę, że mieli doskonały warsztat.

    Odpowiedz
  4. Dorzucam do schowka. Kupię kiedyś i wrzucę na polarną półkę.
    Centkiewiczów dobrze wspominam, ale nie wiem, czy wrócę, bo mi zgrzytali w zębach przy okazji opisywania wyprawy Scotta (na blogu robiłam takie mini porównanie).

    Odpowiedz
  5. Żeby tylko to lato dawało mi czas na beztroskie, wielogodzinne czytanie! Zarysowałeś tę niefortunną wyprawę lodową tak obrazowo, że aż zachciało mi się wtulić w kocyk (ten ponury descze za oknem) i czytać a czytać…

    Odpowiedz

Odpowiedz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.