Baśnie walczącej Warszawy (Zofia Lorentz, „Mali bohaterowie”)


Kiedy miałem osiem, może dziewięć lat, w szkolnej świetlicy po lekcjach czytałem kilka razy pewną książkę. Po latach pamiętałem tyle, że była o dzieciach podczas okupacji i że bardzo mi się podobała. Po głowie tłukł mi się jeszcze wierszyk, wykrzykiwany za jedną z bohaterek: „Ciocia Ryfka z przeciwka, ciocia Surka z podwórka”. Nikt poza mną tego nie czytał, nikt nie znał – a ja szukałem po omacku. Najpierw trafiłem na „Dzieci Warszawy” Marii Zarębińskiej, ale to nie było to. Później Lirael zwróciła moją uwagę na „Małych bohaterów” Zofii Lorentz. Już przy pierwszym kartkowaniu znalazłem wierszyk o ciotkach: wreszcie miałem swój zapomniany skarb.

Zaczyna się od narady baśni, które znienacka zostały bezrobotne: nikt ich nie potrzebuje, nikt nie chce ich słuchać – czasy nastały takie, że nie złe wilki i czarownice straszą dzieci, ale tajemnicze słowa: gestapo, wsypa, kocioł, łapanka, Pawiak, Szucha. Baśnie postanowiły włączyć się w walkę z tymi nowymi potworami. Czerwony Kapturek przenosił w koszyczku granaty, Brzydkie Kaczątko zginęło, bo nie chciało zdradzić, którędy uciekł młody zamachowiec, Dziewczynka z Zapałkami wykradała się z getta na aryjską stronę, żeby zarobić choć kilka groszy. Latający kufer okazał się zasobnikiem z bronią zrzuconym powstańcom, a straszliwy smok – niemieckim czołgiem. Luźno nawiązując do baśniowych pierwowzorów, stworzyła Zofia Lorentz opowiadania o dzieciach Warszawy: przejmujące, bolesne, tragiczne, ale też niosące nadzieję. Mali bohaterowie musieli przedwcześnie dojrzeć, zamiast słuchać baśni, podejmowali trudne decyzje, od ich rozwagi i przytomności umysłów zależał los innych, mogli komuś pomóc lub zaszkodzić. Płacili za to niekiedy najwyższą cenę.
Nie wiem, kiedy bardziej emocjonalnie odebrałem tę książkę: jako mały chłopiec czy jako dorosły. Ale poza tym, że działają na emocje, opowiadania są świetnie napisane, z doskonale uchwyconą atmosferą okupacji i wszystkimi realiami – chociaż to akurat nie dziwi, Lorentz pisała bowiem zaraz po wojnie, pierwsze wydanie „Małych bohaterów” ukazało się w 1947 roku. Do tego znakomite czarno-białe ilustracje Romana Prokulewicza. Nie wiem, czemu ta książeczka popadła w zapomnienie i nie była wznawiana i wpisana do kanonu lektur szkolnych. Czy za dużo tu o powstaniu warszawskim, a za mało o Gwardii Ludowej? Czy raziła wzmianka o generale Sikorskim i Szarych Szeregach? W każdym razie na pewno warto ją odszukać i przeczytać.
Zofia Lorentz, Mali bohaterowie, ilustr. Roman Prokulewicz, Wydawnictwo Łódzkie 1971.
(Odwiedzono 699 razy, 1 razy dziś)

15 komentarzy do “Baśnie walczącej Warszawy (Zofia Lorentz, „Mali bohaterowie”)”

  1. Znalazłam informację, że Lorentz była w AK, brała udział w powstaniu, może to się nie spodobało władzom? Nie słyszałam o niej wcześniej, ale teraz dorzuciłam do kanonu na Klasyce Młodego Czytelnika, ten i pozostałe utwory, bo warto poznać.

    Odpowiedz
  2. Przeczytałabym. Popłakałabym się, a na pewno wzruszyła.
    Z zainteresowaniem (stwierdziłam, ze słowo „lubię” tu jakoś niezbyt pasuje) czytam takie opowieści o czasach wojny, powstania, okupacji… Mam ogromny sentyment do „Chłopców ze Starówki” Rudnickiej.

    Odpowiedz
  3. Hmm, chyba żeby do samotnego czytania. Mnie przy końcówce „Asiuni” głos się łamał niebezpiecznie i oko szkliło tak, że literki mi się rozpływały. A chłopaki patrzyły zdziwione, co też się ojcu dzieje.

    Odpowiedz
  4. Parę lat temu pracowałam w malej wiejskiej bibliotece i tam własnie trafiłam na „Małych bohaterów”. Opowiadania znakomite pod każdym względem. Do dziś pamiętam emocje i wzruszenie przy czytaniu.
    polecam wszystkim

    Odpowiedz
  5. Fascynujące, bo mnie ten fragment „Ryfka z przeciwka” też chodzi po głowie, wraca regularnie od ponad 20 lat, od czasów, kiedy książki chłonąłem w tempie 3-4 szt tygodniowo. I googlowałem ten cytat wielokrotnie, nie będąc nawet pewien, czy go dobrze pamiętam.
    Dziękuję, że też go pamiętasz, bo dzięki temu trafiłem tutaj i wiem, jaka książka musi do mnie wrócić obowiązkowo.

    Odpowiedz

Odpowiedz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.