Hej, piękne były czasy saskie. „Do białego dnia często w pocie czoła się weselono, zajadano, zapijano, rąbano, jednano, a czas schodził jak z bicza trzasł, najprzyjemniej. Człowiek się nie opatrzył, jak hulając aż nad brzeg grobu się zatoczył, przeżegnał, westchnął i poszedł spać z czystym sumieniem. Dobreż to były ludziska, a jakie czasy! Jakie czasy! Pesymizm, co nam żywot zatruwa, jeszcze się nie był narodził. Wołano: »Choć bieda, to hoc!« i »Jakoś to będzie!«”.
W tej to błogosławionej epoce w nowogródzkim powiecie żyła sobie panna, z dziewic litewskich najpiękniejsza, jak Wenus marmurowa zbudowana i pełna uroku, „co pociąga ku sobie i szaleć każe”. I szalała młodzież, a i stateczni jegomoście oczu oderwać od panny pułkownikówny Tekli Borkowskiej nie mogli, choć jaśniała jak słońce. Charakter miała jakoby taki, jak uroda – anielski, tylko mająteczek skromny, ale piękność za posag miała jej wystarczyć. I wyglądało na to, że wystarczy: kawalerowie jak muchy do miodu się zlatywali, i szaraczkowi, i wojewodzice słodkie słówka pannie Tekluni prawili. Ale żaden dość dobry się pannie nie wydawał, wciąż na większego królewicza czekała. No i los złośliwy zemścił się na grymaśnicy…
Akcja sobie meandruje, raz płynie szybciej, raz wolniej, raz mniej przewidywalna, raz bardziej, nie wychodzi jednak poza ramy dość konwencjonalnego romansu z przeszkodami. Wiele postaci jest papierowych, w tym główna bohaterka, która przedstawiana jest mało konsekwentnie i w miarę upływu czasu ujawnia na marmurowym ciele niepokojące i niemiłe skazy. Wszystko to rekompensuje innych galeria pysznych typów. Najciekawiej wypada księżna Barbara Radziwiłłowa, trzęsąca Litwą rozdawczyni łask i protekcji. Biada tym, którzy jak panie Borkowskie, narazili się wpływowej personie. Oprócz tego pomniejsze postacie: panna Jacenta Klecka, zaufana księżnej, czy pani pisarzowa Ryczakowa („Sznurowała usteczka i dla nadania im wdzięku, i dla pokrycia szczerbów, które czas w zębach powybijał”) i jej córka Agata, a także cała plejada konkurentów do ręki Tekli. Tło obyczajowe barwnie (czy muszę podkreślać mistrzowski styl?) nakreślone; z ironią odnosi się Kraszewski do przedstawicieli stanu szlacheckiego, pieczeniarzy, pieniaczy, opojów, żarłoków. Nie szczędzi detali: opisy imienin pani Borkowskiej albo trybu życia na dworze księżnej Barbary są znakomite. Pisarz nie skupia się tylko na życiu codziennym, piętnuje choćby przekupstwo trybunałów, gdzie trudno bywało o sprawiedliwość, a górę brał ten, kto miał możniejszego protektora. Spod sarkastycznego tonu Kraszewskiego zdaje się niekiedy przebijać pytanie: „Piliście, bawiliście się, sprzedawaliście wyroki – i do czego nas to doprowadziło?” Ale to tylko przebłyski, „Pułkownikówna” ma bowiem raczej ton satyryczny niż oskarżycielski. Mimo zaś słabości fabularnych to idealna książka dla wszystkich, którzy mieliby ochotę na lekką powieść w stylu bardzo retro.
Józef Ignacy Kraszewski, Pułkownikówna, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965.
Józef Ignacy Kraszewski, Pułkownikówna, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965.
Zapraszam do przeczytania
Jak się bracia (cioteczni) o pannę powaśnili (Józef Ignacy Kraszewski, „Cet czy licho”)
Mało szacowny zabytek (Józef Ignacy Kraszewski, „Poeta i świat”)
Kraszewski i tak górą!
„Kobieta z przeszłością, mężczyzna po przejściach” (Józef Ignacy Kraszewski, „Orbeka”)
Potrzeba życia i potrzeba ofiary (Józef Ignacy Kraszewski, „Dziecię Starego Miasta”)
Szlacheckie typy i typki (Henryk Rzewuski, „Pamiątki Soplicy”)
Hen nie krzepi (Józef Hen, „Crimen”)
(Odwiedzono 470 razy, 1 razy dziś)
Raczej nie dla mnie…
Tak mi się właśnie wydawało.
Ano, piękne istotnie to były czasy :)
Szczególnie jak się było księżną Radziwiłłową:)
Jutro poniedziałek, a JWP o jakowyś hulankach i swawolach peroruje, o weseleniu się do białego dnia, w dodatku w pocie czoła! Azaliż godzi się czytelników bałamucić, w nastrój biesiadny wprowadzać, zapijaniem i zajadaniem nęcić?
P.S. 1
Tym razem moja imiennicza faworytka to panna Jacenta. :)
P.S. 2
Ciekawe, czy przypadkiem pisarz Ryczak temu czasowi trochę nie pomógł. :(
Napisane jest wyżej, by pić i nie patrzeć w kalendarz:D Hej, użyjmy żywota, wszak żyjem tylko raz:) I proszę, aby JWP nie szkalowała pamięci biednego pisarza, o którym się wiele nie mówi, niestety. Panna Jacenta nie tylko imię miała oryginalne, ale i wygląd, gdyż „twarz trochę [jej] porosła i puściły się na niej niby wąsy i coś podobnego do brody” :P
Ciekawe, czy pani dyrektor weźmie za dobrą monetę to wyjaśnienie z kalendarzem. :) Mam pewne wątpliwości.
Bujny zarost panny Jacenty zapewne wywoływał niezdrową sensację i w rzadkich chwilach, gdy nie była zaufaną księżnej, może dorabiała jako kobieta z brodą w pobliskim cyrku.
Panna Jacenta robiła za sierżanta dragonów i musztrowała fraucymer:P Myślę, że pani dyrektor byłaby w stanie pojąć, że w taki podły czas należy się jakaś dyspensa i wolne godziny na korzystanie z życia:)
Obawiam się, że konsumpcyjna ideologia czasów saskich jest jej z gruntu obca. :)
Czyżby pani dyr. była typem dragona z wąsami??:P Nie musisz odpowiadać:)
Galeria pysznych typów, sarkastyczny ton – cały JIK!
Po „Hrabinie Cosel” jeszcze jestem w klimacie czasów saskich, ale chyba już mi wystarczy. Co nie znaczy, że całkiem JIK-a zarzucam, o nie!
Spokojnie, tu ani jednego króla, żadnej wielkiej polityki, a intrygi prowincjonalne tylko:) A co planujesz JIKowego przeczytać?
Obecnie baśń na tapecie ;-)
Mam na półeczce „Pałac i folwark” i pewnie za to się zabiorę, kusi też „Męczenica na tronie” z zabytkowego woluminu, ale nie obiecuję.
Nieźle się zapowiada:) Ja jeszcze zostanę chwilę w czasach saskich chyba, spodobało mi się:)
Bohaterka nazywa się Tekla? Widocznie Kraszewski miał słabość do tego imienia, bo bohaterka „Zaklętej księżniczki”, którą właśnie czytam, także nazywa się Tekla :)
Pewnie mu się kalendarz zaczął kończyć, w końcu ileż można wymyślić imion. Swoją drogą, czy on używał jakichś bardziej swojskich imion, jakichś Katarzyn czy Marii? W Pułkownikównie Agatka jest, i Barbara.
Maria jest główną bohaterką „Zygzaków”. W „Męczennikach” jest Marynka. Czasami więc nadawał bohaterom zwyczajne imiona.
W „Ładnym chłopcu” występuje… Serafin Ottokar. Bardzo pomysłowo :)
O proszę, to jeszcze nie dotarłem do żadnej Maryni. Chociaż może w Mogilnej występowała Marynia? Ale Serafin Ottokar to jest coś:))
Dziwne, ale na fali imion retro Tekla jakoś nie wraca. To pewnie przez Pszczółkę Maję.
Ostatnio nie natknęłam się na dziwne imiona u JIK-a, ale to pewnie przez to, że na tapecie nie było nic obyczajowego.
Pułkownikówna teoretycznie historyczna, a proszę, jak poszalał z imionami:)