Jeśli mi ktoś powie, że chyba przesadziłem z peerelowskimi antologiami opowiadań dla młodzieży, to będzie miał rację. „Księżniczkę i chłopców” Janusza Domagalika naprawdę zdejmowałem z półki z myślą, że to powieść. No więc nie. To siedem opowiadań. Bardzo dobrych.
O życiu
Na pytanie, o czym są te opowiadania, można odpowiedzieć dwoma słowami: o życiu. Zwykłym, codziennym życiu przeciętnych nastolatków, którzy muszą jednak podejmować trudne decyzje albo przełamywać swoje ograniczenia. Tak jak chudzielec zwany Pająkiem, który musi wyzwolić się z kompleksu niższości, by stanąć w obronie koleżanki, jak Balcerek z opowiadania „Dziewiąta”, który staje przeciwko całej klasie, niszcząc jej jedność, albo jak Malcherczyk z „Księżniczki”, który wymierza sprawiedliwość koledze upokarzającemu dziewczynę. W „Meczu” obserwujemy Pawlickiego, który ponosić musi skutki cudzych decyzji i nacisków i zostaje poddany ostracyzmowi, a w „Gitarze” Domagalik pokazuje, w jak różny sposób można zareagować na cudze nieszczęście. Do kompletu mamy bożonarodzeniowy w klimacie i lekko tylko melodramatyczny „Śnieg” o tym, jak łatwo skrzywdzić drugiego człowieka i jak trudno za to zadośćuczynić, oraz humorystyczno-ironicznego „Zakochanego” o rywalizacji o względy dziewczyny.
Codzienne problemy
Opowiadania, jeśli sądzić po takich ogólnikowych streszczeniach, są dość niepozorne, ale to nieprawda. Mimo niepokaźnej objętości każdy z tekstów jest dopracowanym minidramatem, choć przeżycia bohaterów wcale nie są mini, na pewno zaś nie dla nich samych; Domagalik jednak nie szarżuje psychologicznie, nie wymyśla efektownych komplikacji – nastolatkowie z opowiadań są zupełnie zwyczajni i postawieni przed zwyczajnymi wyborami i problemami. Czytelnicy mogą się więc z nimi utożsamiać, zastanawiać się, jak ja bym postąpił czy postąpiła w podobnej sytuacji: czy wykorzystałbym rodzinne kłopoty koleżanki, żeby zdobyć upragniony przedmiot, czy stanąłbym w obronie chorej nauczycielki, czy zmuszony do gry w drużynie przeciwnika celowo bym partaczył? Czy miałbym odwagę sprzeciwić się grupie, która niewłaściwie postępuje? Autor urozmaica też formę: mamy narratora pierwszo- i trzecioosobowego, elementy humorystyczne, wydarzenia rozgrywają się w jedno popołudnie albo przez cały rok szkolny, opowiadania z wątkiem miłosnym przeplecione są innymi tekstami, a i te miłosne w gruncie rzeczy okazują się być o czymś więcej niż tylko pierwsze zauroczenie. Peerelowskie realia są lekko zaznaczone: w szkole można mieć problemy za „latanie za chłopcami” i szminkę w teczce, szpanuje się nowymi spodniami narciarskimi, a gitara stanowi przedmiot marzeń. Po raz kolejny spędziłem przyjemne i nieco refleksyjne dwa wieczory ze wspomnieniami, bo zbiorek nieźle zniósł próbę czasu, a na przykład „Mecz”, chyba najlepsze z opowiadań, miałby pewnie szansę u nowych, młodszych czytelników. O ile by się tacy znaleźli.
Janusz Domagalik, Księżniczka i chłopcy, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1984 (wydanie V , nakład 60 000 egz.).
Zapraszam do przeczytania
Pozornie oderwane obrazy (Janusz Domagalik, „Zielone kasztany”)
Nieprzystosowani i pozytywni („W cieniu i w słońcu”, zbiór opowiadań)
Wyblakła pamiątka („Życzę ci dobrej drogi”)
Starość i młodość (Krystyna Boglar, „Kolor trawy o świcie”)
Geniusze i plagi (Krystyna Boglar „Stonoga”, Janina Wieczerska „Plaga osiedla i inne opowiadania”)
Z życia drużynowej (Halina Rudnicka, „Szeryf w spódnicy”)
W ruinach Warszawy (Halina Rudnicka „Chłopcy ze Starówki”)
I za wszystkie wymienione przez ciebie cechy uwielbiam ten zbiór. Najbardziej utkwiła mi w pamięci Dziewiąta, Księżniczka i Gitara. Te teksty się nie starzeją, mimo zmiany realiów, bo problemy, o których opowiadają, są uniwersalne.
Faktycznie, mało się zestarzały, szczęśliwie Domagalik nie próbował się posługiwać gwarą młodzieżową :) Problemy też aktualne i szkoda, że młodsze pokolenie po to nie sięgnie, nawet nie będę próbował namawiać swoich córek. Dla nich to jakieś teksty z karbonu, niestety.
Ciekawe, czy bardziej odrzuca tematyka i „epoka”, czy szata graficzna. Bo ponoć w przypadku filmów dawna technika kręcenia jest dla młodych nie do strawienia.
Moje dzieci faktycznie dziwnie patrzą na dawne efekty specjalne, Młodsza szalenie się dziwowała animacjom w Akademii Pana Kleksa :) Z książkami jest podobnie, żadnych wytartych okładek, żadnego pożółkłego papieru i czarno-białych rysunków :( Dobrobyt psuje niestety.
Jak z karbonu, to może mój Starszy się zainteresuje, bo karbonowy rower strasznie mu się spodobał, więc może i książka :P
Dobrze, że autor nie szarżuje, bo nie wiem czy czasy się zmieniły, czy młodzież rzeczywiście ma teraz tyle na głowie, że jak się weźmie współczesną „problemową” młodzieżówkę, to jakby się czytało o Hiobie 2.0 :P Wszystko do jednego gara (tomu).
W siermiężnym PRL było dość katastrof, żeby autorzy musieli jeszcze bohaterom dodatkowo dokładać :) A karbonowa książka chyba jednak jest mniej atrakcyjna niż takiż rower, niestety.
Każda młodość ma swoje wielkie katastrofy, bez względu na czasy. I choć wiem, że życie pisze gorsze i bardziej nieprawdopodobne scenariusze, to jednak czasem mam wrażenie, że coraz bardziej w tego typu prozie króluje przeświadczenie, że im więcej nieszczęść na osobę, tym lepiej. Wiesz, nastolatka w ciąży z gwałtu, uzależniona, chora na AIDS, ojciec wielokrotny morderca, teraz już w więzieniu, ale wcześniej wykorzystujący, matka … O, coś takiego.
Czytelnicy coraz bardziej zblazowani i bez minimum trzech nieszczęść na głowę nie reagują odpowiednio. Taka moja teoria. W naszych czasach (ależ to brzmi) wystarczyło jedno, szczególnie jeśli nie dotykało nas samych.
Tyle że ten dobrobyt jest często tak plastikowy, sztuczny, że aż po oczach bije.;( Ale przyjmuję, że młode pokolenia są już przyzwyczajone do innej estetyki.
Niestety są, a część wydawców cynicznie promuje kolorowe badziewie z brokatem :(
I w różu;)))
Też :(
I z zasmażką… Eee, sorki, zapędziłem się :D
Zasmażka to jeszcze spoko, ale brokat spróbuj przełknąć :P
A szkoda, że nie spróbujesz. Choćby na jedno opowiadanie. Ja ten zbiorek mam po mamie, żyłam też już w innych czasach i zażarł jak nie wiem.
Jak ja się cieszę, że odnalazłam ten blog po dłuższym czasie. Nic mi tak nie poprawia humoru i nie stanowi najlepszej ucieczki w krainę lepszych myśli niż książki młodzieżowe z PRL. Z całego serca dziękuję,
Ania
Dziękuję za miłe słowo i zapraszam do częstszych odwiedzin. Pozdrawiam.
Szkoda że nie ma tego w bibliotece. „Zielone kasztany” były ładnie melancholijne. Pierwszy raz czytałam je w wieku 14stu lat. Po latach nadal się podobają. Dawniej akceptowałam właśnie tylko takie refleksyjno-smutne jak ta Domagalika, a te „słoneczne” zaczełam doceniać dopiero od niedawna.