Zakład żywienia zbiorowego (cz. 6): Bar „Słodycz”

Nikt tak znakomicie nie opisał Warszawy w latach tużpowojennych, jak Leopold Tyrmand. Jego „Zły” to powieść pełna charakterystycznych miejsc stolicy, placów, ulic, hal targowych, bazarów, budów, sklepików, redakcji prasowych, zaułków i ruin – ale także zakładów gastronomicznych, od tych nader eleganckich do tych eleganckich dużo mniej. Wejdźmy z młodym reporterem Kubą Wirusem do baru „Słodycz”…

Kuba Wirus przystanął na rogu Żelaznej i Krochmalnej, rozejrzał się wokoło, po czym spojrzał w górę. Szeroko i wysoko ciągnęła się tu odrapana ściana domu, usiana żelaznymi balkonikami. Z obydwu stron kamienicy widać było czarne deski wysokiego parkanu, zakończonego drutem kolczastym. Tuż przy Kubusiu widniały założone okiennicami okna parteru: przez szpary okiennic przesączało się światło i muzyka akordeonu. Wieczór był chłodny i drzwi wejściowe zamknięte. W drzwiach, za szybą, wisiała szklana tablica, głosząca niebieskimi literami: „Warszawskie Zakłady Gastronomiczne – Bar «Słodycz» – IV Kategoria”. Kubuś poprawił szmaragdowo-kakaową muszkę, nabrał głęboko powietrza jak pływak przed skokiem do wody i pchnął zdecydowanym ruchem drzwi.
Nawet najpogodniejszy, pełen uczuć misjonarz, pozbawiony powonienia i od urodzenia daltonista, ugiąłby się pod ciężarem pierwszego kontaktu z wnętrzem baru „Słodycz”. Wnętrze było nieduże, ale za to pełne ludzi: siedzieli przy stolikach, pochyleni ku sobie charakterystycznym ruchem wzajemnie się o tym samym przekonujących pijaków, stali w przejściach między stolikami i przy kontuarze w głębi. Odgłos otwieranych drzwi zwrócił ku wejściu parę głów, które na widok Kubusia wróciły bez specjalnego wzruszenia do swych poprzednich pozycji. „Znaczy się – pomyślał szybko Kuba – że nie zwróciłem tu niczyjej uwagi. W dechę…” Rozejrzał się bystro wokoło i dostrzegł kilka par oczu, wbitych w siebie z zainteresowaniem, lecz bez wrogości. Były to spojrzenia, jakimi obrzuca się nieznajomego, lecz nie obcego. Tak patrzał na niego uwijający się wśród stolików krępy kelner w brudnawej kurtce, narzuconej na kolorową koszulkę gimnastyczną: tak patrzała nań jaskrawo wy­malowana kobieta o tępej twarzy, jedząca łapczywie rybę w galarecie przy najbliższym stoliku. Te spojrzenia nie uwierały, nie gniotły, przeszedł nad nimi łatwo dalej, natomiast doznanie ciężaru czyjejś bacznej obserwacji nie ustępowało. Uczynił dwa kroki w przód, szukając wolnego stolika, i wtedy, skroś oparów, odorów i hałasu, dojrzał za kontuarem zwróconą ku sobie twarz dziewczyny. Natychmiast też zaczął przepychać się w tamtym kierunku.

Drogę zagradzały zbite ciasno stoliki, oblepione ludźmi, obstawione brzydkim szkłem, kieliszkami, kuflami, butelkami wódki i sztucznie barwionej lemoniady. Bar „Słodycz” żył pełnią życia, osiągał w tej godzinie apogeum istnienia: to, co działo się teraz, mogło się tak dziać tu tylko o tej porze. Czerwone, zamazane alkoholem twarze, melancholijne przyśpiewki, podrywająca wesołość, gorycz i żal, miłość i nienawiść objawiały się tu w sposób jedyny, cechowany ową nie do podrobienia pieczątką taniej, warszawskiej knajpy. Furmani i robotnicy kanalizacyjni, szoferzy i tragarze, uliczni sprzedawcy wiecznych piór i okładek do dowodów osobistych wraz z wozakami, złodziejami kieszonkowymi i węglarzami pili tu wódkę w towarzystwie handlarek owoców i włoszczyzny, pomywaczek, złodziejskich utrzymanek i zniszczonych, uszminkowanych kobiet, żyjących z rozlicznych alimentów. Przy jednym ze stolików, w samym środku, siedział chudy mężczyzna o beżowych włosach i bladych, zaropiałych oczach, kołyszący rozlewnie głową nad trzymaną na kolanach harmonią, na której grał donośnie i z przejmującym smutkiem walca „Fale Dunaju”, przerywając co parę taktów na chwilę wystarczającą do wypicia podwójnej stopki wódki i tęgiego haka·jasnego piwa na zakąskę.
Kuba dotarł do bufetu i spojrzał natarczywie na dziewczynę. Była bardzo ładna i bardzo zajęta. Zwijała się szybko i sprawnie wśród wydawanych zakąsek, odpieczętowanych półlitrówek, rachunków i bonów, podrzucanych przez kelnera. Brudny, niegdyś biały fartuch opinał jej przepyszny biust, smagłe, pełne ramiona wychylały się z wysoko podkasanych rękawów. Miała smoliście czarne włosy, gładko ściągnięte do tyłu, ogromne, ciemne oczy i pełne, ślicznie skrojone wargi, na których gruba i tania szminka dawała efekt egzotyczny. Piękne brwi, pociągnięte grubo ołówkiem, i zdrowe, rumiane policzki niepotrzebnie podmalowane wywoływały ból w sercu na widok tego bezmyślnego niszczenia złą kosmetyką tak hojnie przez naturę rozsianych skarbów. – Hawajka – powiedziała do niej otyła jak klucha kasjerka o czerwonej twarzy, odziana w zdobną w falbanki suknię – krzyknij na Wicka, żeby dał nową beczkę. Tu już sama piana. – To mówiąc, wykręciła kran z pustej beczki. – Siostro – rzekł Kuba – niech mi pani naleje jednego haka i położy na czymś kawałek śledzia. – Hawajka spojrzała na Kubę, jakby go dopiero co zauważyła. – Tylko przy stoliku – powiedziała opryskliwie – przy bufecie się nie daje. – Ja wiem, że się nie daje – rzekł Kuba – ale, siostrzyczko, nie ma gdzie usiąść, a mnie jest bardzo potrzebna jedna wódka i dzwonko śledzia. – Daj panu – wtrąciła się kasjerka, patrząc na Kubę z niechęcią; chciała widocznie uniknąć uporczywej dyskusji, która jest żywiołem dla warszawskich alkoholików w takim stopniu, jak woda dla ryb. […] Dziewczyna nalała Kubusiowi wódkę i podała śledzia na zapałce, po czym ostrym ruchem zmniejszyła swój dekolt obciągając fartuch. – Dlaczego? – jęknął Kubuś. – Dlaczego to pani uczyniła? Dlaczego wyrządza mi pani bolesną krzywdę w pierwszej minucie znajomości? […]

Oparł się łokciami o kontuar, zwracając twarz w stronę salki. Ściany jej, jadowicie zielone, zdobne w brązowe i niebieskie szlaczki, tonęły w sinym seledynie sufitu. Na ścianach pełno było drukowanych tabliczek, na których widniało uporczywie jedno i to samo obwieszczenie: „Za rzeczy zaginione w zakładzie kierownictwo zakładu nie odpowiada”. Bufet, przy którym stał Kubuś, dźwigał na sobie oszkloną za pomocą kitu nadbudówkę, w której stały półmiski z rybą w galarecie i zimnym mięsem, słoje z grzybkami i korniszonami oraz puszki z marynatami i masło w krążkach;·za bufetem wznosiły się drewniane półki, pełne butelek „Siwuchy” i wina „Perlistego”. Zewsząd wyrastały kolumny skrzynek, z których wyzierały figlarnie główki półlitrówek z czystą wódką. Beczki piwa, lśniący niklem kran nad zlewem do mycia kufli i ciemnozielona kotara z wypłowiałego pluszu, za którą znikła Hawajka, uzupełniała obraz. Spoza kotary biła przemożna woń źle wymytych garnków i niedobrych potraw w rodzaju siekanych zrazów z zepsutego mięsa ze stęchłą kaszą, co wskazywało na to, że mieści się tam kuchnia.

Leopold Tyrmand, Zły, Czytelnik 1990, s. 222–225.