„Osoby obrzydliwe i krew w żyłach mrożące…” (Jurgen Thorwald, „Stulecie chirurgów”)

przez
Stulecie chirurgów

Osoby obrzydliwe i krew w żyłach mrożące czytają dalej na własną odpowiedzialność.

W starym dowcipie pytano: „Dlaczego chirurdzy noszą maseczki na twarzach?”.

Odpowiedź brzmiała: „Żeby nie oblizywali skalpeli”. A możecie sobie wyobrazić, że w czasach zupełnie nieodległych, jeszcze około połowy XIX wieku, jeden z uznanych chirurgów podczas amputacji wkładał sobie nóż w usta, gdy potrzebował wolnych rąk, gestem podpatrzonym notabene u pracowników rzeźni? Że po operacji ocierał skrwawione narzędzie o połę surduta, a w najlepszym wypadku o sztywny od krwi fartuch? Że najzręczniejsi potrzebowali na amputację nogi mniej niż minutę? Zanim podniosą się okrzyki obrzydzenia, pamiętajmy o jednym: „Stan i postęp medycyny należy zawsze oceniać z pozycji cierpiącego pacjenta, nigdy zaś z pozycji tego, który nigdy nie cierpiał”. A przecież operowano bez narkozy, bez środków znieczulających i wreszcie bez żadnej wiedzy o sposobach rozprzestrzeniania się zakażeń pooperacyjnych, a często i z minimalną wiedzą anatomiczną. Mimo to chirurdzy podejmowali się prób ratowania zdrowia i życia, a cierpiący poddawali się ich zabiegom – czasem nawet śmierć od noża mogła się im wydawać lepsza od nieustannego bólu, a zawsze istniał cień nadziei na polepszenie.

Jurgen Thorwald na podstawie zapisków swojego dziadka Henry’ego Stevena Hartmanna, niestrudzonego tropiciela postępów chirurgii, przedstawia epokę, w której elementy nieodłącznie kojarzące się nam z operacjami:

narkoza, sterylna sala operacyjna, lśniące metalowe narzędzia dopiero wchodziły w użycie;

co więcej – niekiedy musiały sobie niemal łokciami i pięściami swych zwolenników torować drogę do świadomości lekarzy. Pierwsza próba zastosowania narkozy skończyła się wyszydzeniem pomysłodawcy, z równym trudem medycy przyjmowali do wiadomości, że to oni sami, brudnymi rękami i równie brudnymi narzędziami, sieją śmierć wśród pacjentów (doktor Semmelweis, położnik, popełnił samobójstwo, gdyż nie mógł znieść tego, że stał się przyczyną cierpień i zgonów pacjentek). Z zapartym tchem śledzimy pionierskie operacje, które dziś są na porządku dziennym i zasługują co najwyżej na miano zabiegu – takie usunięcie wyrostka robaczkowego to dopiero lata osiemdziesiąte XIX wieku. Wypisywałem sobie pracowicie te kolejne osiągnięcia i nazwiska zapomnianych pionierów: pierwsza operacja usunięcia torbieli jajnika (McDowell, 1809), rozkruszanie kamieni moczowych (Civiale), potem chirurgia nerki, żołądka, udane cesarskie cięcia… Po drodze pierwsza udana narkoza eterowa (1846) i epokowe odkrycie Listera, który wprowadził odkażanie karbolem. Widzimy też pacjentów: tych zupełnie nieznanych, jak Jane Crawford, skromna pionierka z Kentucky, która przeżyła operację jajnika, i koronowane głowy: Wiktorię, która rodziła w znieczuleniu i pomogła ostatecznie przełamać opory przed stosowaniem narkozy w położnictwie, i Edwarda VII, który tuż przed koronacją cierpiał z powodu wyrostka.

Zestaw instrumentów chirurgicznych.

Ale nie tylko cierpienie znajdujemy u Thorwalda. Są tu piękne przykłady odwagi i poświęcenia, a nawet dwie urokliwe historie miłosne: dziadka autora, który z niezachwianą wiarą w chirurgię, próbuje ratować śmiertelnie chorą żonę, i doktora Halsteda, który z miłości do pielęgniarki wynalazł gumowe rękawiczki. „Stulecie chirurgów” jest porywające, choć pewnie nie wszystkim odpowiadać będą nader naturalistyczne opisy i anatomiczne szczegóły, które roztrząsa Thorwald. Ja z trudem się od nich odrywałem i już wiem, że sięgnę po „Triumf chirurgów” i „Pacjentów”, żeby dalej zgłębiać historię medycyny.

Jurgen Thorwald, Stulecie chirurgów, tłum. Karol Bunsch, Wydawnictwo Literackie 1980.

Zapraszam do przeczytania

Sovrn
(Odwiedzono 1 099 razy, 5 razy dziś)

55 komentarzy do “„Osoby obrzydliwe i krew w żyłach mrożące…” (Jurgen Thorwald, „Stulecie chirurgów”)”

  2. To mnie zaskoczyłeś, nie spodziewałem się że „Chirurdzy” są tak ciekawi, chociaż w sumie mogłem przypuszczac bo czytałem Godzinę i Stulecie detektywów ale dla mnie, to akurat kiedyś była prawie lektura obowiązkowa :-). Rozczarowująca była za to dla mnie Iluzja i trochę ale też Wielka ucieczka zwłaszcza w porównaniu z „Czasem kobiet” von Krockow.

    Odpowiedz

  4. Hip, hip, hurra, udało się!
    Ja tam obrzydliwa nie jestem, ale oblizywanie noża, no, no, to jest coś!
    Przypomniałam sobie, że kiedy pierwszy raz zabierałam się do tej lektury i kiedy pierwszy raz mój mąż mi ją skutecznie odradził, to było wtedy, jak szłam do szpitala rodzić pierwsze dziecko. Przez cesarskie cięcie…
    Tak sobie teraz myślę, że miał chłop rację, bo nie byłoby mnie teraz z wami, a w każdym razie nie byłabym przy zdrowych zmysłach:)
    Jako jednak, że w najbliższym czasie nie planuję zabiegów chirurgicznych, to może też wreszcie przeczytam?

    Odpowiedz

    • NO fakt, matce rodzącej też bym taką lekturę odradził:) Po co sobie zrażać lekarzy podejrzliwymi spojrzeniami:P Z literackich obrzydliwości chirurgicznych polecam Doktora Basseta Andrzeja Waligórskiego:D

      Odpowiedz

    • No, myślę że Thorwald nie był w stanie dorównać Waligórskiego pod względem obrzydliwości (choć chronologicznie to chyba powstawało odwrotnie?). Docenta Basseta znam, choć wyrywkowo. To też nie nadaje się na lekturę na oddział położniczy, z tego co pamiętam (jakoś dużo much mi się kojarzy, ale może coś mylę).

      Odpowiedz

    • Chronologię dobrze rozgryzłaś:P Waligórski nie nadaje się na porodówkę głównie dlatego, że stanowi zagrożenie dla świeżych szwów:PP Muchy to rzecz wtórna:) Basset wisi w necie, można sobie podczytywać w dowolnych chwilach:)

      Odpowiedz

  8. No to teraz napiszę, to co Ty mi zawsze piszesz – zazdroszczę dziewiczego rejsu przez „Chirurgów”. Co odwiedzam pewien strych, to stare wydania patrząś na mnie z wyrzutem, domagając się odkurzenia.

    Odpowiedz

  9. Chirurdzy są fajni, pozostałych nie czytałam. Tym, którzy zafascynowali się historią medycyny, stanowczo polecam książkę mojego dzieciństwa, czyli Łowców mikrobów Paula de Kruifa. Miałam w domu wydanie przedwojenne Trzaski, Everta i Michalskiego. Od van Leeuwenhoeka, którzy szlifował soczewki i oglądał kroplę wody, przez Spallanzaniego, który udowodnił, że bakterie nie biorą się z powietrza, po Pasteura i Kocha walczących z tymi wszystkimi wąglikami, wściekliznami i gruźlicą. Trochę trudniej czytało mi się o walce z syfilisem i wynalazku salvarsanu, ale we wczesnej podstawówce jeszcze nie bardzo ogarniałam temat chorób wenerycznych.

    Odpowiedz

  10. Na pewno było wznowienie w 1956 r., piszą przy nim, że to już piąte wydanie. To przedwojenne wyszło w serii „Biblioteka Wiedzy”.

    Odpowiedz

  11. Nie żebym się czepiała ale jak na laureata ebuki to robisz zdecydowanie za dużo błędów – wide dopisanie fałszywej daty do listu Ani Shirley… Jak przepisujesz list to przepisuj go tak jak jest i nie dodawaj wlasnych wstawek!

    Odpowiedz

  12. Niewiele osób potrafi w taki sposób pisać o obrzydliwościach, jak Thorwald. Wyobraź sobie moja radość, kiedy jedną z głównych książek do mojego egzaminu z kryminalistyki było jego „Stulecie detektywów” (że nie wspomnę, o oślim uporze kolegów, którzy takiej grubej książki nie będą czytać). Ja ma na półce czekającą od dłuższego czasu historię neurochirurgii – „Kruchy dom duszy”. Po twojej recenzji widzę, żeby nie zabierać się za lekturę przy jedzeniu kolacji…

    Odpowiedz
  13. Pingback: Lek na całe zło? (Jürgen Thorwald, „Triumf chirurgów”) – Zacofany w lekturze
  14. Pingback: „Ważne ogniwo w rozwoju chirurgii” (Jurgen Thorwald, „Pacjenci”) – Zacofany w lekturze

Odpowiedz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.