System preferuje dzieci z dobrych domów, które nie sprawiają problemów albo – jeśli popadną w kłopoty – będą mogły liczyć na wsparcie rodziców, potrafiących grać według reguł systemu. Gdy się jest dzieckiem robotnika i tureckiej imigrantki, to system bez trudu wyrzuci cię na margines, nie przejmując się inteligencją czy zdolnościami.
„Maleńka planeta” (Joseph Conrad, „Murzyn z załogi Narcyza”)
Marynarze to przesądny ludek, ale chyba ani załoga, ani oficerowie „Narcyza”, płynącego z Indii do Wielkiej Brytanii nie spodziewali się, jakie skutki przyniesienie pojawienie się na statku nowego żeglarza, czarnoskórego olbrzyma Jamesa Waita.
„Wchłania nas piekło” (Danuta Brzosko-Mędryk, „Niebo bez ptaków”)
Osiemnaście lat, gdy wybucha wojna. Dziewiętnaście w chwili pierwszego aresztowania wraz koleżankami i tajną komisją maturalną. Egzamin z polskiego kończony podczas więziennego spaceru. Działalność konspiracyjna, drugie aresztowanie, wywózka na Majdanek.
Mroki przeszłości (Petra Klabouchová, „Źródła Wełtawy”)
Z gór Szumawy wypływa Wełtawa. To kraina piękna i surowa, mocno dotknięta przez najnowszą historię, kryjąca mroczne i bolesne tajemnice. Nauczeni doświadczeniem miejscowi są zamknięci w sobie i niechętnie dzielą się wspomnieniami i wiedzą. Czy znalezienie pewnej zimowej nocy ciała zamarzniętej trzynastolatki ubranej w obozowy pasiak skłoni ich do współpracy z policją w celu znalezienia sprawcy zbrodni?
Słuch absolutny (Irena Morawska, „Było piekło, teraz będzie niebo”)
Irena Morawska w swoich reportażach pokazuje Polskę lat dziewięćdziesiątych, ale nie tę kolorową, z pełnymi wreszcie półkami i całkowicie nowymi drogami kariery i wzbogacenia się, ale tę szarą, pospolitą, gdzie ludzie, całkiem dosłownie, modlili się o cud, który pozwoliłby im prowadzić w miarę spokojną egzystencję.
„Jedno wielkie mli-mli” (Stanisław Lem, „Powrót z gwiazd”)
Mamy świat w przyszłości: zaawansowany technologicznie, gdzie roboty wykonują wszelkie prace, i przede wszystkim bezpieczny dzięki zabiegowi, jakiemu poddaje się wszystkich zaraz po urodzeniu – wyeliminowana zostaje agresja, chęć zabijania, skłonność do ryzykownych zachowań. I do tego świata wracają z kosmosu dwaj prawdziwi mężczyźni sprzed ponad wieku. Czy zachwycą się postępem? Czy zechcą korzystać z dobrodziejstw cywilizacji?