Daj się zakręcić (Jonas Jonasson, „Analfabetka, która potrafiła liczyć”)

Objazdowe wesołe miasteczka jeszcze nie ruszyły w Polskę, ale w stan przyjemnego zawrotu głowy – jak po dwóch rundach na karuzeli łańcuchowej – wprawić się możemy za pomocą nowej powieści Jonasa Jonassona, który opracował przepis na zakręcenie czytelnikiem.

Grunt to zebrać razem kilka postaci, które wydają się mało realistyczne, ale jeśli się tak chwilę zastanowić, to właściwie czemu gdzieś, kiedyś nie miałaby sobie żyć Nombeko Mayeki, czternastolatka ze slumsów Johannesburga, która co prawda długo nie umie pisać i czytać, ale za to świetnie liczy i jest szefową oczyszczania latryn Sektora B. Dziewczyna jest zaradna i nieprzeciętnie inteligentna, ma też cel, który mnie, a pewnie i wielu innym, nie wyda się dziwaczny (i który czyni bohaterkę jeszcze sympatyczniejszą):

Wybierała się na 75 Andries Street w Pretorii.
Do Biblioteki Narodowej.
Czarnych nie obowiązywał tam ponoć zakaz wstępu, może więc przy odrobinie szczęścia uda jej się wejść do środka. Nie miała pomysłu, co by tam mogła robić poza oddychaniem i podziwianiem widoku. Ale na początek to wystarczy. Czuła, że literatura poprowadzi ją dalej.

Skoro można sobie wyobrazić Nombeko, to czemu miałby nie istnieć obleśny Thabo, w młodości mól książkowy, a później niestrudzony podrywacz i posiadacz sporego majątku; czy nieudolny inżynier van der Westhuizen, który miał szanse rozłożyć na łopatki południowoafrykański program atomowy. I właściwie nie ma powodów, by ci dwaj mężczyźni nie zmienili na zawsze życia Nombeko.

Rozkręcająca się karuzela wydarzeń zagarnia coraz to nowe postacie (rzecz jasna oryginalne) i jeden nad wyraz nieporęczny przedmiot, a potem odrywa się od afrykańskiej ziemi, by po kolejnych paru obrotach posadzić pasażerów na szwedzkiej ziemi. Tu, być może z powodu chłodniejszego klimatu, prędkość nieco spada, chociaż dochodzi kilkoro ciekawych bohaterów i zwariowanych scen.

Jonasson nie rozdrabnia się na galopadę przez najważniejsze wydarzenia dwudziestego stulecia, jak w debiutanckim „Stulatku, który wyskoczył przez okno”. Ogranicza się do RPA i Szwecji, pokazując te dwa kraje w krzywym zwierciadle, chociaż apartheid – nawet w satyrycznym ujęciu – pozostaje zjawiskiem bolesnym. W Szwecji obrywa się wszystkim po trosze, nie wyłączając króla.

Z przyjemnością też informuję, że Jonas Jonasson rozwija się jako dostawca lunaparkowych rozrywek. Zabawa zafundowana nam w „Stulatku” była ciut za długa, co pod koniec przejażdżki mogło wywoływać znużenie i powodować lekki ból głowy od nadmiaru przyjemności. Tym razem Szwed wprawnie reguluje obroty, nie wywołując mdłości i zgrabnie kończąc jazdę.

Jonas Jonasson, Analfabetka, która potrafiła liczyć, tłum. Bratumiła Pawłowska-Petterson, W.A.B. 2015.

O książce pisały również: Ekruda; Anna; AnnRK.